ეპილეფსია

დეფინიცია:
ეპილეფსია არის ცენტრალური ნერვული სისტემის (ნევროლოგიური) დაავადება, როცა დარღვეულია თავის ტვინში ნერვული უჯრედების აქტივობა, რაც იწვევს გულყრას. გულყრის დროს ადამიანს შეცვლილი აქვს ქცევა, განიცდის უჩვეულო სიმპტომებს და შეგრძნებებს გონების დაკარგვის ჩათვლით. ეს ეპიზოდური შეტევა შესაძლოა იყოს ხანმოკლე (რამდენიმე წამი, წუთი) ან ხანგრძლივი (ძირითადად კრუნჩხვითი გულყრა).

მსოფლოში მოსახლეობის 1%-ს (65 მლნ.) აქვს ეპილეფსია. ასაკის მატებასთან ერთად გამოვლინების სიხშირე მატულობს. ახალი შემთხვევები განვითარებულ ქვეყნებში განსაკუთრებით ხშირია ჩვილებსა და ასაკოვნებში, ხოლო განვითარებად ქვეყნებში გვიან ბავშვობასა და ადრეულ მოზარდობაში, რაც სავარაუდოდ განაპირობებულია ჩვილობისა და ბავშვობის ეპილეფსიების გაქრონიკულებულობით (არასწორი მართვის გამო).

აშშ-ის მონაცემებით, 100 ადამიანიდან 1-ს შესაძლოა თავის ცხოვრების მანძილზე ერთხელ დაემართოს არაპროვოცირებული (რაიმე ფაქტორით გამოწვეული) გულყრა. თუმცა ერთჯერადი გულყრა არ ნიშნავს ეპილეფსიას. მხოლოდ 2 არაპროვოცირებული გულყრის (ტიპი არ კონკრეტდება) შემთხვევაში ხდება ეპილეფსიის დიაგნოსტირება.

სიმპტომები:
ვინაიდან ეპილეფსიურ გულყრას იწვევს თავის ტვინის უჯრედებში განვითარებული პათოლოგიური განმუხტვა, გულყრამ შესაძლოა დაარღვიოს ნებისმიერი პროცესი, რომელსაც ტვინი უწევს კოორდინირებას. Gგულყრა შეიძლება გამოვლინდეს შემდეგი გარდამავალი (ძირითადად თვითშეჩერებადი) სიმპტომებით:

კლასიფიკაცია:
კლასიფიცირება ხდება გულყრის ტიპის, გამომწვევი მიზეზის, ეპილეფსიური სინდრომის და ასევე იმ მდგომარეობის შეფასებით რაც ახლავს გულყრას. 2001 წლის ეპილეფსიური გულყრებისა და სიდრომების კლასიფიკაციის ახალი პროექტი მოიცავს იმ დაავადებების ჩამონათვალსაც, რომლების ასოცირებულია ეპილეფიურ გულყრებთან.
ფოკალური გულყრები:
გულყრას, რომელიც განპირობებულია თავის ტვინის ერთ-ერთ რომელიმე მიდამოში პათოლოგიური განმუხტვით ეწოდება ფოკალური (პარციალური). Gგამოყოფილია 2ტიპის ფოკალური გულყრა (თუმცა ახალი კლასიფიკაციით ეს დაყოფა აღარ არის რეკომენდირებული, რადგან ტიპები ძნელი გასარჩევია ერთმანეთისგან):

გენერალიზებული გულყრები:
გულყრა, რომელიც თავისი გავრცელებით მოიცავს მთელ თავის ტვინს, ეწოდება გენერალიზებული. არსებობს 6 ტიპის გენერალიზებული გულყრა:

ეპილეფსიური გულყრების 2/3-ზე მეტი იწყება ბავშვობაში (ძირითადად სიცოცხლის I წელს), ამ ასაკობრივ ჯგუფში გულყრები გამოვლინების მხრივ განსაკუთრებით მრავალფეროვანია, რაც თავის ტვინის უმწიფრობით აიხსნება.

მიზეზები:
50%-ში ეპილეფსიის გამომწვევი მიზეზი ვერ დგინდება, ხოლო ეპილეფსიის მქონე პაციენტების 50%-ში იგი ასოცირებულია სხვადასხვა ფაქტორებთან:

დიაგნოზი:
პაციენტის მდგომარეობის შეფასებისთვის ექიმი ახდენს სიმპტომების და სამედიცინო ისტორიის (ანამნეზის) შეფასებას. ეპილეფსიის დიაგნოსტირებისა და გულყრების გამომწვევი მიზეზის დასადგენად უნდა ჩატარდეს რამდენიმე კვლევა:

თავის ტვინის სავარაუდო დარღვევის დასადგენად Eექიმი განსაზღვრავს სხვადასხვა კვლევების ჩატარების აუცილებლობას:

თუ პაციენტს აქვს ეპილეფსია, დიდი ალბათობით დარღვეული იქნება ტვინის ნორმალური ტალღების პატერნი, მაშინაც კი, როცა იმ მომენტში არ არის გულყრა. საეჭვო შემთხვევებში, მიზანშეწონილია ხანგრძლივად ძილის და ღვიძილის ეეგ-ს ჩაწერა ვიდეო მონიტორინგთან ერთად, რათა დაფიქსირდეს გულყრა. Gგულყრის ეეგ-ჩანაწერი აიოლებს დიაგნოსტირებას. ზოგჯერ ექიმის ინსტრუქციით, გულყრის პროვოცირების მიზნით, ტარდება ძილის დეპრივაცია (ძილის ხანგრძლივობის შემცირება) ეეგ-კვლევამდე.

მკურნალობა:
ექიმი ეპილეფსიის მკურნალობას ძირითადად იწყებს მედიკამენტით. თუ წამლები არ არის ეფექტური, შესაძლოა განხილული იქნას ქირურგიული ან სხვა ტიპის მკურნალობის საკითხი.

მედიკამენტები (ანტიეპილეფსიური საშუალებები) – პაციენტების უმრავლესობა ხდება თავისუფალი გულყრებისგან ერთი ანტიეპილეფსიური საშუალების მიღების ფონზე, ნაწილს უმცირდება გულყრების სიხშირე და ინტენსივობა. ექიმი წყვეტს მკურნალობის ხანგრძლივობის და წამლის მოსხნის საკითხს.

ეპილეფსიის მქონე ბავშვების 50%-ზე მეტს უწყდებათ გულყრები, ეხსნებათ მკურნალობა და ცხოვრობენ გულყრების გარეშე მთელი სიცოხლის მანძილზე. მოზრდილებშიც, ხშირად შესაძლებელი ხდება წამლის მოხსნა 2 ან მეტი წლის შემდეგ გულყრების შემდგომი განახლების გარეშე.

მედიკამენტის და დოზის სწორად შერჩევა შესაძლოა იყოს რთული. Eექიმი მკურნალობის დაწყებისას ითვალისწინებს პაციენტის მდგომარეობას, ეპილეფსიის ტიპს, გულყრების სიხშირეს, ასაკს და სხვა ფაქტორებს, ითვალისწინებს ასევე სხვა წამლების მიღების შემთხვევაში, ანტიეპილეფსიური საშუალებებთან მათ ურთიერთქმედებას.

მკურნალობა, როგორც წესი იწყება ერთი მედიკამენტით, შედარებით დაბალი დოზით, შემდგომ ხდება დოზის თანდათანობითი მატება გულყრების შეწყვეტამდე.

ანტიეპილეფსიურ საშუალებებს შესაძლოა ჰქონდეს გვერდითი მოვლენები (მსუბუქი ან შედარებით მძიმე). წარმატებული მკურნალობით გულყრების სრულად შეწყვეტისათვის უნდა გათვალისწინებული იქნას:

ახლადდიაგნოსტირებული ეპილეფსიის შემთხვევების დაახლოებით ნახევარი თავისუფლდება გულყრებისგან ერთი მედიკამენტის ფონზე. მკურნალობის არაეფექტურობის შემთხვევაში ექიმი წყვეტს მკურნალობის შემდგომი ტაქტიკის საკითხს.